Εισαγωγή

Με στόχο τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των προγραμμάτων κατάρτισης που παρέχουν τα ΑΙ και των απαιτήσεων των επιχειρήσεων, το έργο InnCREA παρέχει ένα ολοκληρωμένο τρίγωνο προγράμματος που απευθύνεται σε κάθε έναν από τους κύριους ενδιαφερόμενους φορείς της αγοράς εργασίας: φοιτητές, ακαδημαϊκό προσωπικό και εργοδότες. Η ενίσχυση της δημιουργικότητας των σπουδαστών απαιτεί την προώθηση της έρευνας σχετικά με τις τρέχουσες βέλτιστες πρακτικές στον τομέα της δημιουργικότητας, προωθώντας τη σημασία της ανάπτυξης των δεξιοτήτων αυτών μεταξύ των σπουδαστών και παρέχοντας στο ακαδημαϊκό προσωπικό κατάλληλη μεθοδολογία που θα τους ενδυναμώσει με τρόπους ενίσχυσης της δημιουργικής σκέψης τόσο στο ακαδημαϊκό προσωπικό όσο και στους σπουδαστές που συμμετέχουν στα μαθήματά τους. Όντας μια ιδιαίτερα περιζήτητη δεξιότητα στην αγορά εργασίας, η διδασκαλία των δεξιοτήτων δημιουργικότητας είναι σημαντική για τους μαθητές σε διάφορους τομείς σπουδών, γεγονός που καθιστά τα αποτελέσματα του έργου innCREA σημαντικό για ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερομένων που μπορεί να ενδιαφέρονται για το θέμα της δημιουργικότητας.

Η κατευθυντήρια γραμμή InnCREA δείχνει πώς να υλοποιηθούν νέες δημιουργικές τεχνικές κατά τη συνεργασία με τους σπουδαστές Ανωτάτων Ιδρυμάτων (ΑΙ). Αρχίζει με εκτενείς πληροφορίες σχετικά με τη δομή του εργαλείου ελέγχου ως την κύρια είσοδο του έργου InnCREA (κεφάλαιο 2 του παρόντος οδηγού: Δημιουργικότητα Εργαλείο Ελέγχου), παρέχοντας μια γενική περιγραφή του εργαλείου. Ακολουθώντας τη λογική διαδικασία της πραγματικής εργασίας πάνω στη δημιουργικότητα, το δεύτερο αποτέλεσμα του έργου παρέχει συμβουλές για τη διάγνωση και την ανάλυση τεσσάρων διαφορετικών σφαιρών δημιουργικότητας που υιοθετήθηκαν στο έργο: ατομική, ομαδική, οργανωτική και ηγετική. Αναγνωρίζοντας πλήρως το γεγονός ότι αυτές οι σφαίρες είναι 3 εσωτερικά συνδεδεμένες και συγχωνεύονται σε διάφορα σημεία, η κοινοπραξία του έργου αποφάσισε να τις κρατήσει διαχωρισμένες για να ενισχύσει τις ευκαιρίες κατάρτισης και την ευκαιρία για στοχευμένη εργασία σε ένα συγκεκριμένο είδος δημιουργικότητας.

Παρ’ όλα αυτά, η ενίσχυση της δημιουργικότητας σε έναν από τους τομείς αναπόφευκτα πυροδοτεί τη δημιουργικότητα στους άλλους. Αφού περάσουν από το εργαλείο ελέγχου σε έναν ή περισσότερους τομείς, οι ερωτηθέντες θα λάβουν συστάσεις για την ολοκλήρωση διαφόρων ασκήσεων δημιουργικότητας, προκειμένου να ενισχυθούν οι ήπιες δεξιότητες που σχετίζονται περισσότερο με το συγκεκριμένο είδος δημιουργικότητας. Οι πληροφορίες αυτές θα πρέπει να στηρίζουν τους εκπαιδευτικούς της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης όταν αξιοποιούν τα εντατικά μαθήματα που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο του προγράμματος InnCREA. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο διαχωρισμός σε τέσσερις τομείς δημιουργικότητας δεν μειώνει το γεγονός ότι στην πραγματική επαγγελματική ζωή επηρεάζουν ο ένας τον άλλο. Για παράδειγμα, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ότι η έλλειψη δημιουργικότητας σε επίπεδο ομάδας, ηγεσίας ή οργάνωσης θα επηρεάσει ένα άτομο που είναι δημιουργικό σε ατομικό επίπεδο, ή ένα άτομο με ισχυρή δημιουργικότητα ηγεσίας θα επηρεάσει αναπόφευκτα την οργάνωσή τους, κλπ.

Λογικά, η διαδικασία της γεφύρωσης του χάσματος μεταξύ των δεξιοτήτων που καλλιεργούνται από τα ιδρύματα ΑΙ και εκείνων που απαιτούνται από τις επιχειρήσεις περιλαμβάνει τη σύγκριση των σημερινών βέλτιστων πρακτικών στο επιχειρηματικό περιβάλλον, τον εντοπισμό των κενών στις δεξιότητες και τις γνώσεις που διδάσκονται από τα ιδρύματα ΑΙ και την εξεύρεση των καλύτερων τρόπων για τη γεφύρωσή τους. Αυτό θα μπορούσε να φανεί από τα ακόλουθα γραφικά:

Για το έργο InnCREA, το πρώτο βήμα ήταν να διεξαχθεί έρευνα γραφείου σχετικά με τις βέλτιστες πρακτικές παγκοσμίως και σε βάθος συνεντεύξεις σε όλες τις χώρες εταίρους, με στόχο τη συλλογή πολύτιμων μοντέλων δημιουργικότητας που εφαρμόζονται σε όλες τις χώρες που συμμετέχουν στο έργο. Αυτές οι πληροφορίες αναλύθηκαν προσεκτικά και συνοψίστηκαν στο κεφάλαιο 3 του τρέχοντος οδηγού «Η εμπειρία μας – έρευνα που διεξάγεται από τους εταίρους του έργου». Αυτή η πρακτική εμπειρία είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό έργο τη μεταφορά γνώσεων για τα μοντέλα δημιουργικότητας που λειτουργούν στις πραγματικές επιχειρήσεις όπως τα ΑΙ και τη διαδικασία μείωσης του χάσματος μεταξύ επιχειρήσεων και ιδρυμάτων όσον αφορά τι απαραίτητες δεξιότητες δημιουργικότητας. Οι προτεινόμενες πρακτικές εργασίας σε πραγματικές συνθήκες παρέχουν επιπλέον στους εκπαιδευτές τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν πληροφορίες υπό μορφή περιπτωσιολογικών μελετών και παραδειγμάτων σε οποιοδήποτε στάδιο της εφαρμογής των μαθημάτων συντριβής.

Το επόμενο κεφάλαιο για τις Κατευθυντήριες Γραμμές (Πρακτικές συμβουλές για την αξιολόγηση της δημιουργικότητας με τη χρήση των εργαλείων InnCREA) περνάει από την πραγματική διαδικασία αξιολόγησης των διαφόρων ομάδων χρηστών των αποτελεσμάτων του έργου, συμπεριλαμβανομένων του προσωπικού ΑΙ και των φοιτητών, καθώς και ορισμένων επιχειρηματικών χρηστών. Υπάρχουν πληροφορίες για την προετοιμασία της αξιολόγησης, τη διεξαγωγή της αξιολόγησης και την ανάλυση των αποτελεσμάτων. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το μέρος που αναλύει τα αποτελέσματα και τους τρόπους ανάπτυξης της δημιουργικότητας με τη χρήση των πληροφοριών που λαμβάνονται. Παρέχονται ξεχωριστές συμβουλές σε διάφορες ομάδες-στόχους που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τις 20 καλές πρακτική/ασκήσεις στον τομέα της δημιουργικότητας με έμφαση στον αντίκτυπο και τα οφέλη. Χρησιμοποιώντας τις συμβουλές που παρέχονται στην κατευθυντήρια γραμμή και ακολουθώντας τις συστάσεις που ελήφθησαν μετά την ολοκλήρωση του εργαλείου ελέγχου, τις ασκήσεις, που επιλέγονται μέσω της έρευνας, η μεθοδολογία μπορεί εύκολα να εφαρμοστεί τόσο σε ακαδημαϊκό και επιχειρηματικό περιβάλλον, και χρησιμοποιείται στην εφαρμογή τόσο της ατομικής όσο και ομαδικής κατάρτισης.

Με βάση την εμπειρία που αποκτήθηκε από τις επιχειρήσεις, η μεθοδολογία που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο τηςInn InnCREA είναι καθολική και μπορεί να εφαρμοστεί σε πανεπιστήμια, επιχειρήσεις και άλλους φορείς που απαιτούν δημιουργική εργασία από τους υπαλλήλους τους. Καθώς αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την επίτευξη ευρύτερου αντίκτυπου του έργου, η μεθοδολογία InnCREA δεν απευθύνεται μόνο σε πανεπιστημιακά τμήματα, αλλά και σε ΜΜΕ, οργανισμούς, ινστιτούτα επαγγελματικής κατάρτισης, επιχειρηματικές ενώσεις και άλλους ενδιαφερόμενους. Το υλικό απευθύνεται σε ακαδημαϊκό προσωπικό και καθηγητές, καθώς και σε άτομα που δεν έχουν συνολική γνώση των πολύπλευρων στοιχείων της δημιουργικότητας και της πρωτοπορίας ως μέρος της διαχείρισης της καινοτομίας, αλλά που επιθυμούν ή χρειάζονται, να μάθουν περισσότερα γι’ αυτό. Ως εκ τούτου, απευθυνόμαστε επίσης σε φοιτητές ή σε εκπαιδευόμενους συνεχούς επαγγελματικής ανάπτυξης που θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν ως «οδηγό» για θέματα δημιουργικότητας και πρωτοποριακής καινοτομίας. Οι σύμβουλοι επιχειρήσεων μπορεί να επιθυμούν να το χρησιμοποιήσουν ως ένα επιπλέον εργαλείο για να υποστηρίξουν τους πελάτες τους ή να τους δώσουν μια γενική κατανόηση της δημιουργικότητας και της πρωτοπορίας ως μέρος των θεμάτων διαχείρισης της καινοτομίας.

Η μεθοδολογία του InnCREA καθιστά τα παρεχόμενα προγράμματα δημιουργικότητας και πρωτοπορίας πιο λειτουργικά, παρέχοντας συμβουλές για την περαιτέρω εφαρμογή τους και ενισχύοντας τον αντίκτυπο του έργου. Αυτή η μεθοδολογία έχει εφαρμοστεί, δοκιμαστεί και τελειοποιηθεί από τα ΑΙ που συμμετέχουν στο έργο (WSA, LUISS, VAMK), τα οποία επωφελούνται πλήρως από αυτό το πλαίσιο για την υποστήριξη πρωτοβουλιών για την ανάπτυξη της δημιουργικότητας των σπουδαστών σε διάφορους τομείς. Η δοκιμασμένη μεθοδολογία παρέχει στα ΑΙ μια έτοιμη προς χρήση μεθοδολογία βήμα προς βήμα για τον τρόπο υλοποίησης του προγράμματος InnCREA και προτείνει πραγματικά παραδείγματα εργασίας. Έτσι, η ίδια η μεθοδολογία συμβαδίζει πλήρως με τον γενικό στόχο του έργου InnCREA να συνδέσει την εκπαίδευση με τις επιχειρηματικές απαιτήσεις στον τομέα της δημιουργικότητας.

Η μεθοδολογία InnCREA αποτελεί μέρος του ολοκληρωμένου συνόλου των γνωστικών πόρων και των πρακτικών εργαλείων που συμβάλλουν στη διαρκή και βιώσιμη εμπλοκή μεταξύ των ομάδων-στόχων του έργου. Προάγει την καλύτερη ένταξη των αποφοίτων στην αγορά εργασίας, μειώνοντας την ανεργία των νέων και μειώνοντας το χάσμα μεταξύ των δεξιοτήτων που προσφέρονται και των δεξιοτήτων που απαιτούνται στο παρόν και τις μελλοντικές εταιρείες.

Ο γενικός στόχος του έργου InnCREA είναι η μεταφορά, η προσαρμογή και η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου προγράμματος κατάρτισης (υλικών και μεθοδολογιών) για τη διδασκαλία της δημιουργικότητας και της πρωτοπορίας στον χώρο εργασίας με στόχο την υποστήριξη των ευρωπαϊκών ΑΙ και των τοπικών επιχειρήσεων ώστε να επωφεληθούν από αυτές τις γνώσεις και να τις χρησιμοποιήσουν με πρακτικό τρόπο στις καθημερινές τους δραστηριότητες.

Το σχέδιο απευθύνεται στις ακόλουθες ειδικές ομάδες-στόχους:

• ΑΙ Φοιτητές από συνεργαζόμενα πανεπιστήμια/τμήματα με χαμηλότερα επίπεδα απασχολησιμότητας
• ΑΙ Εκπαιδευτικοί και λοιπό ακαδημαϊκό προσωπικό
• Φορεί: εταιρείες, οργανισμοί κοινωνική οικονομία, τοπικές/περιφερειακές/εθνικές αρχές, σύλλογοι/εκπρόσωποι φοιτητών, προηγούμενοι σπουδαστές των εμπλεκόμενων ΑΙ και οργανισμοί τη ΕΕ

Ο γενικός στόχος του έργου InnCREA: η μεταφορά, προσαρμογή και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου προγράμματος κατάρτισης (υλικών και μεθοδολογιών) για τη διδασκαλία της δημιουργικότητας και της πρωτοπορίας στην επιδίωξη της καινοτομίας, προκειμένου να αναπτυχθούν οι ήπιες δεξιότητες των φοιτητών του Ε.Ε. και, ταυτόχρονα, να συμβάλουν ώστε να μειωθεί το χάσμα μεταξύ των δεξιοτήτων που απαιτούνται στην αγορά εργασίας και των δεξιοτήτων που προσφέρονται από τα μαθήματα του Ε.Ε.

Άλλοι σκοποί και στόχοι του σχεδίου:

• ενίσχυση των επιχειρηματικών δεξιοτήτων των σπουδαστών
• να παρέχουν στα ευρωπαϊκά ΑΙ ένα πλήρως τεκμηριωμένο εκπαιδευτικό υλικό για τη δημιουργικότητα και την πρωτοποριακή διαχείριση,
• να παρέχουν στα ΑΙ τα αναγκαία εργαλεία για την καλύτερη ανάπτυξη ικανοτήτων για τον εντοπισμό των εμποδίων στη δημιουργικότητα και την πρωτοπορία και για τη λήψη των αναγκαίων μέτρων,
• αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της ικανότητας καινοτομίας των ΑΙ
• να αυξήσει τη συνειδητοποίηση της δημιουργικότητας και της πρωτοπορίας από την ευρωπαϊκή κοινότητα επιχειρήσεων και υψηλής εκπαίδευσης
• αύξηση της προσαρμοστικότητας της επιχειρηματικής κουλτούρας στη διαδικασία της υψηλής εκπαίδευσης
• να συμμετέχουν σε συστηματικό και μόνιμο διάλογο με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τους εργοδότες και όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς

Αν και διαισθητικά δημιουργικότητα φαίνεται ένα απλό φαινόμενο που συνήθως ορίζεται ως κάνοντας κάτι νέο, η ουσία του είναι αρκετά πολύπλοκη. Ωστόσο, ο καθορισμός σαφούς ορισμού είναι ένα κρίσιμο σημείο εκκίνησης που θα πρέπει να καταστεί σαφές σε όποιον θέλει να επωφεληθεί πλήρως από τα υλικά και τους πόρους κατάρτισης που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του σχεδίου.

Η έννοια της δημιουργικότητας έχει μελετηθεί σε σχέση με πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της τέχνης, της φιλοσοφίας, της ψυχολογίας, της επιστήμης, της τεχνητής νοημοσύνης κλπ. Η προοπτική που θα ήθελε να υιοθετήσει το πρόγραμμα InnCREA είναι επιχειρηματική.

Οι κυριότερες παραδοχές του έργου InnCREA είναι ότι:

• Η δημιουργικότητα μπορεί και πρέπει να διδάσκεται.
• Η δημιουργικότητα είναι μια σύνθετη δεξιότητα που περιλαμβάνει μια σειρά από υπο-δεξιότητες. Η εργασία πάνω σε αυτές τις υπο-δεξιότητες μπορεί να ενεργοποιήσει τις δημιουργικές διαδικασίες.
• Υπάρχουν τέσσερις σφαίρες δημιουργικότητας: το άτομο, η ομάδα, η ηγεσία και το οργανωτικό. Η ανάπτυξη μιας από αυτές τις σφαίρες επηρεάζει θετικά και τις άλλες. Η δημιουργικότητα είναι “μεταδοτική”.

Η δημιουργικότητα προέρχεται από τον λατινικό όρο δημιουργεί, κυριολεκτικά «να έχουν αυξηθεί», και ισοδύναμα είναι οι αγγλικές λέξεις δημιουργός και δημιουργικός. Είναι η ικανότητα να δημιουργείς νέες λύσεις. Ταυτόχρονα, πρόκειται για μια διανοητική διαδικασία που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων εννοιών, ιδεών ή νέων συσχετισμών. Η δημιουργικότητα αναφέρεται στην ενεργοποίηση νέων προοπτικών και στη δημιουργία νέων δυνατοτήτων. Είναι η διαδικασία ανάπτυξης και παρουσίασης καινοτόμων ιδεών για την ικανοποίηση αναγκών ή την επίλυση προβλημάτων. Τα χαρακτηριστικά της δημιουργικότητας περιλαμβάνουν:

• τη χρήση φαντασίας (πρωτοτυπία και αποτελεσματικότητα),
• η δημιουργική δράση είναι μια σκόπιμη πράξη, προσανατολισμένη προς την επίτευξη ενός αποτελέσματος,
• το αποτέλεσμα της δημιουργικής δραστηριότητας είναι ένα πρωτότυπο έργο.
• το αποτέλεσμα πρέπει να είναι πολύτιμο στην έννοια των στόχων που έχουν τεθεί
• κάθε άτομο έχει πρόσβαση σε τρεις συνιστώσες δημιουργικότητας: γνώση, δεξιότητες δημιουργικής σκέψης και κίνητρο.

Ο ακόλουθος ορισμός έχει προσαρμοστεί στην ανάπτυξη του έργου InnCREA:

Η δημιουργικότητα είναι η ικανότητα να ρωτάς πώς κάτι μπορεί να γίνει διαφορετικά, καλύτερα, σε συνδυασμό με την ικανότητα να σχεδιάζεις ευρέως κατανοητές αλλαγές. Είναι η 7 ικανότητα της δημιουργικής σκέψης, της προσαρμοστικής ευελιξίας με αποτέλεσμα την εύρεση δημιουργικών, πρωτότυπων λύσεων που υπερβαίνουν τα αποδεκτά πρότυπα.

Η κατανόηση της έννοιας της δημιουργικότητας, συμπεριλαμβανομένου του ορισμού που έχει υιοθετηθεί στο πρόγραμμα InnCREA, είναι αποτέλεσμα μιας μάλλον μακράς ιστορικής εξέλιξης. Αν και η έννοια της δημιουργικότητας είναι παλιά, συζητήθηκε με όρους θείας χάριτος ή ως έμφυτη ικανότητα μιας ιδιοφυΐας για πολύ καιρό. Φυσικά, αυτό απέκλεισε οποιαδήποτε δυνατότητα για τη διδασκαλία της δημιουργικότητας.

Η επιστημονική προσέγγιση της δημιουργικότητας χρονολογείται από τα μέσα του 20ου αιώνα και προκλήθηκε από μάλλον πολιτικά γεγονότα. Στη μέση του Ψυχρού Πολέμου, ως μέρος του αγώνα για την αποστολή του πρώτου ανθρώπου στο φεγγάρι, οι Ηνωμένες Πολιτείες ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα με στόχο την ανάπτυξη ενός τεστ επιστημονικής ψυχολογικής δημιουργικότητας που θα επέτρεπε την αναγνώριση και την προώθηση των δημιουργικών ατόμων. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα προς την ιδέα ότι η δημιουργικότητα μπορεί να μελετηθεί και τελικά να διδαχθεί. Ένα σημείο καμπής σε αυτήν τη διαδικασία ήταν το έργο του Πωλ Γκίλφορντ, ο οποίος ανέπτυξε μια θεωρία δημιουργικότητας στην οποία περιέγραφε δεξιότητες και συμπεριφορές που παίζουν σημαντικό ρόλο στη δημιουργική σκέψη. Αυτό ήταν ένα κρίσιμο σημείο από το οποίο η δημιουργικότητα αναγνωριζόταν ως ικανότητα σκέψης που έχει ο καθένας, και αυτό μπορεί, τουλάχιστον σε ένα ορισμένο βαθμό, να βελτιωθεί.

Η ιδέα της δημιουργικότητας ως ικανότητα επίλυσης προβλημάτων χρονολογείται από τις ιδέες του Alex F. Osborn και το βιβλίο του «Εφαρμοσμένη Φαντασία». Ένα σημαντικό σημείο στο έργο του ήταν η εισαγωγή τεχνικών και αρχών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση της δημιουργικής διαδικασίας επίλυσης προβλημάτων. Από εκεί και πέρα, διάφοροι ερευνητές ανέπτυξαν μεθόδους και τεχνικές γνωστές σήμερα ως «τεχνικές δημιουργικότητας». Η ιδέα ότι η δημιουργικότητα μπορεί να αναπτυχθεί διδάσκοντας μερικές αποτελεσματικές τεχνικές δημιουργικότητας υιοθετείται στο πρόγραμμα InnCREA.

Οι τεχνικές δημιουργικότητας είναι δραστηριότητες που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της δημιουργικής σκέψης, ενθαρρύνουν την ανάπτυξη και την υποστήριξη στην ανάληψη δημιουργικών δραστηριοτήτων. Οι τεχνικές δημιουργικότητας περιλαμβάνουν διαφορετικούς τύπους δραστηριοτήτων (παιχνίδια με λέξεις, γραπτές ασκήσεις και διάφορα είδη αυτοσχεδιασμού ή αλγορίθμων επίλυσης προβλημάτων και άλλα). Μεταξύ των πιο γνωστών και εφαρμοσμένων τεχνικών δημιουργικότητας που περιγράφονται στη βιβλιογραφία είναι το Brainstorming.

Οι τεχνικές δημιουργικότητας είναι μέθοδοι που ενθαρρύνουν δημιουργικές δράσεις, ανεξαρτήτως πεδίου. Επικεντρώνονται σε μια ποικιλία πτυχών της δημιουργικότητας, συμπεριλαμβανομένων τεχνικών για την παραγωγή ιδεών και αποκλίνουσας σκέψης, μεθόδων για την αναδιατύπωση προβλημάτων, αλλαγών στο συναισθηματικό περιβάλλον και ούτω καθεξής. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μέρος της επίλυσης προβλημάτων, της καλλιτεχνικής έκφρασης ή της θεραπείας.

Μερικές τεχνικές απαιτούν ομάδες δύο ή περισσότερων ατόμων, ενώ άλλες τεχνικές μπορούν να επιτευχθούν μόνες τους. Αυτές οι μέθοδοι περιλαμβάνουν παιχνίδια με λέξεις, γραπτές ασκήσεις και διαφορετικούς τύπους αυτοσχεδιασμού, ή αλγόριθμους για την προσέγγιση των προβλημάτων.

Μια περαιτέρω εξέλιξη στην κατανόηση του διακρατικού χαρακτήρα του φαινομένου της δημιουργικότητας, στην οποία υποτίθεται επίσης ότι ένα δημιουργικό επίτευγμα είναι πάντα προσβάσιμο μέσω μιας αλληλεπίδρασης μεταξύ της ατομικής σκέψης και ενός κοινωνικοπολιτιστικού πλαισίου, αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Αυτή η θεωρία εξετάζει τη δημιουργικότητα όσον αφορά τις αλληλεπιδράσεις του ατόμου μέσα σε ένα σύστημα, το οποίο αναγνωρίζει τους κοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις δημιουργικές ικανότητες του ατόμου. Αυτό είναι επίσης ένα σημαντικό σημείο που οδηγεί στην ιδέα ότι η δημιουργικότητα πρέπει να διδάσκεται σε τομείς που αντανακλούν το σύνολο του εργασιακού περιβάλλοντος. Στο InnCREA project αυτές είναι αντίστοιχα οι σφαίρες της ομαδικής, οργανωτικής και ηγετικής δημιουργικότητας.

Η μελέτη της έννοιας της δημιουργικότητας από την οπτική γωνία των επιχειρήσεων γίνεται ακόμη πιο σημαντική στο πλαίσιο των μεταβαλλόμενων απαιτήσεων για τους εργαζόμενους. Μία από τις πιο απαιτητικές δεξιότητες είναι η δημιουργικότητα, αλλά αυτή είναι επίσης η πιο απαιτητική και ασαφής από την άποψη της διδασκαλίας και της ανάπτυξης.

Το 2020, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ δημοσίευσε τις πρώτες 10 δεξιότητες του αύριο, δικαιολογώντας την ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε και να αναβαθμίσουμε τους ανθρώπους τα επόμενα πέντε χρόνια. Πρόκειται για μια ευρέως αναγνωρισμένη ανάγκη σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο κατάλογος του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ περιλαμβάνει τις ακόλουθες 10 δεξιότητες που θα εκτιμηθούν ιδιαίτερα τα επόμενα χρόνια:

Η δημιουργικότητα έχει ταξινομηθεί ως μία από τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και σε συνδυασμό με την «πρωτοτυπία» και την «πρωτοβουλία». Μια πιο προσεκτική ματιά, όμως, καθώς και η καθημερινή πρακτική σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον καθιστά σαφές ότι η δημιουργικότητα δεν μπορεί να οριστεί μόνο ως μια ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Επιπλέον, η δημιουργικότητα είναι εγγενής σε ορισμένες από τις πτυχές της σε όλες τις άλλες δεξιότητες που αναμένεται να απαιτηθούν ιδιαίτερα τα επόμενα 5 χρόνια, σύμφωνα με τη μελλοντική έκθεση για την απασχόληση για το 2020 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ. Είτε για να ανανεώσουμε τις τεχνολογικές γνώσεις είτε για να αναπτύξουμε δεξιότητες στην επίλυση προβλημάτων, την ηγεσία ή την αυτοδιαχείριση, οι άνθρωποι πρέπει να σκέφτονται δημιουργικά. Αυτή η ασάφεια και η διασταύρωση με άλλες δεξιότητες και ικανότητες καθιστούν τον ορισμό της δημιουργικότητας από την οπτική γωνία της επιχείρησης ιδιαίτερα πολύπλοκο. Ωστόσο, αν και η ύπαρξη μιας σαφούς έννοιας δημιουργικότητας είναι σημαντική, αυτός δεν είναι ο τελικός στόχος του έργου InnCREA. Για το λόγο αυτό, είναι πιο βολικό να οριστεί η δημιουργικότητα ως σύνθετη δεξιότητα, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων επιμέρους δεξιοτήτων που είναι επίσης σημαντικές στο εργασιακό περιβάλλον.

Τα crash courses InnCREA έχουν οργανωθεί με τη χρήση ακριβώς ενός τέτοιου ολοκληρωμένου καταλόγου δεξιοτήτων που πρέπει να αναπτυχθούν προκειμένου να ενεργοποιήσουν τις δυνατότητες σε έναν από τους τέσσερις τομείς δημιουργικότητας που έχουν επιλεγεί για το έργο. Κάθε μία από τις ασκήσεις/τεχνικές που περιλαμβάνονται στα crash courses που αναπτύσσονται στο πλαίσιο του προγράμματος έχει ως στόχο την εργασία σε αρκετές από αυτές τις δεξιότητες. Ο κατάλογος των επιμέρους δεξιοτήτων που είναι σημαντικές για την ανάπτυξη των πιο σύνθετων ικανοτήτων δημιουργικότητας περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

• Προσαρμοστικότητα
• Προσοχή
• Επικοινωνία
• Εμπιστοσύνη
• Συνεργασία
• Κριτική σκέψη
• Περιέργεια
• Πρωτοβουλία
• Εφευρετικότητα
• Ηγεσία
• Διαπραγματευτικές δεξιότητες
• Επίλυση προβλημάτων
• Προσαρμοστικότητα
• Αυτο-πειθαρχία
• Στρατηγική σκέψη
• Οπτικοποίηση
• Άλλα

Ο κατάλογος αυτός είναι αποτέλεσμα της σύγκρισης των δεδομένων τόσο της έρευνας βάσει εγγράφων όσο και της ανάλυσης από ενδελεχείς συνεντεύξεις με εκπροσώπους εταιρειών που εδρεύουν σε όλες τις χώρες εταίρους που περιλαμβάνονται στο έργο.

Η δημιουργικότητα, σε γενικές γραμμές θεωρούμενη, είναι απαραίτητη για όλες τις επιτυχημένες επιχειρηματικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης νέων προϊόντων, των καινοτόμων υπηρεσιών, του ορισμού αγορών, της προώθησης, της πραγματοποίησης μη συμβατικών συμφωνιών με παρόχους, εταίρους και δανειστές, κλπ. Η δημιουργικότητα καθίσταται όλο και πιο σημαντική στο πλαίσιο των νέων αγορών που απαιτούν καινοτόμα προϊόντα και των τεχνολογιών που ελαχιστοποιούν την ανάγκη για ανθρώπινη επαφή σε «μη δημιουργικά» καθήκοντα σε όλα τα επαγγέλματα. Με μια στενή έννοια, υπάρχει ένας αναπτυσσόμενος τομέας «δημιουργικών βιομηχανιών», ο οποίος βασίζεται στην αυξανόμενη σημασία της δημιουργίας και της εκμετάλλευσης της πνευματικής ιδιοκτησίας. Περιοχές με υψηλότερη συγκέντρωση «δημιουργικών ανθρώπων», όπως οι εργαζόμενοι υψηλής τεχνολογίας, οι καλλιτέχνες, οι μουσικοί, κλπ. τείνουν να παρουσιάζουν υψηλότερο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, πράγμα που σημαίνει ότι η δημιουργικότητα γίνεται ένας ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας για την οικονομική ευημερία των εργαζομένων, των επιχειρήσεων, ακόμη και των χωρών.

Σε πολλές περιπτώσεις, στο πλαίσιο της εξέτασης της δημιουργικότητας στους οργανισμούς, είναι χρήσιμο να γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ “δημιουργικότητας” και “καινοτομίας”. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο όρος “καινοτομία” χρησιμοποιείται συχνά για να αναφερθεί σε ολόκληρη τη διαδικασία με την οποία ένας οργανισμός παράγει δημιουργικές νέες ιδέες και τις μετατρέπει σε καινοτόμα, χρήσιμα και βιώσιμα εμπορικά προϊόντα, υπηρεσίες και επιχειρηματικές πρακτικές. Η «καινοτομία» χρησιμοποιείται για να εξηγήσει τις οργανωτικές πτυχές της δημιουργικότητας, ενώ ο όρος «δημιουργικότητα» χρησιμοποιείται για να εφαρμοστεί ειδικά στη δημιουργία καινοτόμων ιδεών από άτομα, ως απαραίτητο βήμα στη διαδικασία της καινοτομίας.